Brot úr grein Helga Hallgrímssonar um Þóru M Sigurðard, móðursystur Jóhanns Skaptasonar á Húsavík !

Hér er úrdráttur úr grein sem Helgi Hallgrímsson tók saman um Þóru Margréti Sigurðardóttur sem dvaldi um árabil á Seyðisfirði. Sjá slóðina; http://www.marvidar.com/helgi_hallgrimsson/

Á Seyðisfirði

Elliheimilið Höfn á Seyðisfirði. Myndin er fengin úr bók Þóru Guðmundsdóttur; Húsasaga Seyðisfjarðarkaupstaðar, bls. 68 ²⁰⁾. Hún er tekin um 1940. Til er mynd af heimilinu sem

Þóra sendi sem póstkort. Aftaná þá mynd skrifaði Þóra: “Þettað er norður stafninn á

Elliheimilinu Höfn svo þú þekkir það þegar þú kemur. Hér er samt engin drift og mjög óbjargvænlegt nema fiskur eða síld komi og vegur yfir Fjarðarheiði. T.S.”

Árið 1928 eða 1929 ¹⁰⁾ tók Þóra við starfi ráðskonu Elliheimilisins Hafnar á Seyðisfirði sem þá var nýlega stofnað af Kvenfélaginu Kvikk, og gegndi því starfi til 1942. Jóhann Skaptason ritar: „Þar var líka oft tekið við gestum til gistingar. Elliheimilið var rekið af vanefnum og starfslið því í lágmarki, oftast aðeins ein vinnukona með forstöðukonunni. Flest gamalmennin voru rúmliggjandi kararaumingjar. Ráðskonan varð því jafnframt að vera hjúkrunarkona og vinna ca. 14 stundir eða lengur sérhvern dag, fyrir litla þóknum. Hún afkastaði þar því tveggja til þriggja manna starfi, miðað við nútímakröfur.“ ⁴⁾

Allmörg bréf eru til frá Þóru á þessum tíma (1931-1941), flest til Halldóru og Auðar Víðis, en fáein til Vigfúsar Sigurðssonar frá Egilsstöðum í Fljótsdal. Handskrift Þóru fór hrakandi á þessum árum og eru sum þeirra því torlæsileg. Í bréfi til Vigfúsar 4. des. 1931 ritar Þóra:

Okkur líður hér allvel á Elliheimilinu; nú er bæði búið að járnslá allt húsið og kítta og mála glugga, og það sem mest er út í varið, nú er búið að setja miðstöð í húsið og bregður manni mikið við það, blessuð hlýindin alstaðar. Æði mikið held ég hún eyði, og koxið er dýrt, en sá verkamunur er ekki sambærilegur; líka fengum við bað hér, og heitt og kalt vatn. Nú hefði verið gott að hafa fullt hús, en nú eru ekki nema 7 með okkur.

Rekstur elliheimilisins virðist samt hafa gengið böksuglega og víkur Þóra oft að því í bréfunum. Í bréfi til Vigfúsar, dags. 10. des. 1932, ritar hún:

Alt virðist standa fast, minsta kosti gengur ekki sem best að fá borgað hér fyrir gamalmennin, og þar af leiðir að þær [þ.e. kvenfélagskonurnar] geta ekki borgað starfsfólkinu eða sínum skuldu-nautum. Stundum tala þær um að hætta, en líklega verður það ekki í vetur.

Til er “Erindisbréf handa frk. Þóru Sigurðardóttur, til þess að vera ráðskona elliheimilisins Höfn í Seyðisfjarðarkaupstað”, dagsett 17. febr. 1933. Virðist þá sem um endurráðningu sé að ræða. Þar segir m.a.: „Allan daglegan rekstur heimilisins ber yður að annast, þar með talin umsjón, hjúkrun og þjónusta gamalmenna þeirra og sjúklinga er á heimilinu kunna að dvelja um lengri eða skemmri tíma. Skal og stjórnin láta yður í té nauðsynlega aðstoð í því skyni. Stjórnin sjer um kaup á haustmat og kolum til heimilisins, en þjer annist kaup á matvöru til daglegra þarfa, og skal aðeins keypt á þeim stöðum er stjórnin vísar til ... Ennfremur skuluð þjer innheimta og standa fjelaginu skil á borgun fyrir greiðasölu á heimilinu, enda setji stjórnin ákveðinn taxta fyrir slíka greiðasölu.

Önnur mynd af Elliheimilinu á Seyðisfirði, einnig úr bók Þóru Guðmundsdóttur. ²⁰⁾

Hún sýnir Austurveg og er tekin um 1930. Hótelið er í forgrunni, þá Nýlenda (að

mestu á bak við hótelið), Ós (á bak við símastaur), Steinholt (í fjarska) og Elliheimilið.

Kaupið var 600 kr. á ári og frítt fæði, húsnæði (sérherbergi), ljós og hitun. Í bréfi til Halldóru 11. okt. 1939, ritar Þóra m.a.:

Líklega held eg áfram hér í vetur, því það bætist einn við sem er heilbrigður og getur borgað sjálfur. Þá eru [hér] þrír karlmenn og þrjár konur, og við tvær, stúlkan og eg. Það verða 8. Svo er alltaf einhver slæðingur af sjúku fólki, sem ætlar í nudd eða á spítalann, og gistir svo hér leingri eða skemmri tíma.

Áður voru rakin ummæli Þóru um heimsmálin og vitfirringu fyrri heimsstyrjaldar. Þegar síðari heimsstyrjöldin stendur fyrir dyrum lætur Þóra stundum í ljós álit sitt í bréfum. Í sama bréfi ritar hún:

Hvað finst þér um þessa nýju styrjöld? Alveg er heimurinn genginn af göflunum, eða öllu heldur mannfólkið. ... Lítið hafa menn lært á stríðinu sem síðast geysaði; mannfólkinu fjölgar svo hratt. Menn kunna svo engin ráð nema senda ungdóminn hvern á móti öðrum til manndrápa. Skyldu menn aldrei læra að græða upp eyðimerkurnar og lifa sparneytnara, eins og t.d. Japanar?

Í öðru bréfi til Halldóru, 27. ágúst 1939, lýsir hún því með dramatískum orðum hvernig gulir og svartir menn muni leggja undir sig Evrópu þegar hún liggi flakandi í sárum eftir styrjöldina:

Hvað verður þá haft upp úr stríðinu; allir verða fátækari, menningin svokallaða töpuð, ægilegt, ægilegt, það verður réttkallað Ragnarökkur.

Eins og stundum áður var heilsufar Þóru ekki upp á það besta. Í bréfi til Auðar frá 4. apríl 1939 segir hún:

Eg hef verið mjög lasin lengi, nú geng eg í nudd; eg var svo óttalega þreytt af vökum yfir sjúkum að eg gat seinast ekki sofnað án þess að taka meðul; þá var eg að skálda. Við höfum stuttan sólargang hér fram í mars, en nú er hann orðinn langur, en þokan byrgir hana sjónum vorum mestan hluta daganna, og oft marga daga í senn. Ljósin deyja oft í öllum bænum þegar frost kemur í ristarnar, þá þarf að koma með kerti og olíulampa í staðinn, á meðan verið er að laga það; það kom æði oft fyrir í vetur.

Samt átti Þóra enn sínar góðu stundir. Sumarið 1938 fékk hún heimsókn af frænda sínum, Guttormi J. Guttormsson skáldi frá Kanada, sem var boðið til landsins þetta sumar og ferðaðist m.a. um Austur- og Norðurland. Bergljót segir í bréfi að honum hafi þótt gaman að hitta Þóru. Í bréfi til Halldóru 27. ágúst 1939 segir Þóra frá ferð upp í Fljótsdal á jarðarför Þórarins Þórarinssonar prests á Valþjófsstað, en þau voru þremenningar frá Jóni vefara. Hún hrífst af fegurð æskudalsins og kemst á skáldlegt flug:

Þá var nú veðrið svo yndislegt; aldrei hefi eg séð dalinn jafn fagran. - Hlæjandi fossar, lækir og ár, brosandi hlíðar, himinninn blár. Skógurinn eykst í skjóli við fjall, skrúðgrænir akrar, á tindunum mjöll, fólkið í farsæld þar unir. - Eg kom við á Arnheiðarstöðum og Geitagerði og snöggvast á Ási. Guðríður á litla telpu, sem séra Jakob Einarsson skírði Droplaugu. Magga Nanna kom með okkur út að túngarðinum. Laufey Ólafsdóttir á tvo drengi, Helga og Ólaf Þór, efnilega stráka. Hallgrímur í Holti á Braga og Lilju.

Ég var þá á Arnheiðarstöðum, og þetta er víst í eina skiptið sem við Þóra höfum sést, en ég var bara 4 ára og man því miður ekki eftir heimsókninni.

Á 73 ára afmælisdegi sínum, 10. maí 1942, fékk Þóra þakkarbréf og peningagjöf frá Kvenfélaginu Kvik. Það skal tekið fram að ekki var hægt að afrita myndirnar með textanum. Ég set þetta hér aðeins til minnis og fróðleiks ef einhver skyldi líta hér inn :)